Dieta po usunięciu woreczka żółciowego – co jeść a czego unikać?

Problem z woreczkiem żółciowym coraz częściej pojawia się w gabinecie dietetycznym. Niestety wiele osób wychodząc ze szpitala po zabiegu z rozpiską diety lekkostrawnej, po chwili już nie przywiązuje wagi do odpowiedniej dietoterapii i pojawiają się nieprzyjemne objawy. Warto zasięgnąć porady dietetyka klinicznego zanim dolegliwości się nasilą.

Pęcherzyk żółciowy – do czego służy i czy jest niezbędny?

Pęcherzyk żółciowy – jego funkcją jest gromadzenie produkowanej w wątrobie żółci, zagęszczanie jej i uwalnianie po jedzeniu w celu wspomagania trawienia tłuszczów. Wydzielanie żółci ma bardzo istotne znaczenie przede wszystkim dla trawienia tłuszczów pokarmowych, które dzięki jej działaniu mogą być wchłaniane z przewodu pokarmowego.

Żółć wpływa także na wchłanianie niektórych witamin – tzw. witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witaminy: A, D, E, K) oraz warunkuje prawidłową czynność ruchową (motoryczną) jelit. Pęcherzyk żółciowy nie jest niezbędny do prawidłowego trawienia tłuszczy, chociaż u niektórych pacjentów po obfitych tłustych posiłkach może występować biegunka. Część pacjentów może wciąż odczuwać niestrawność, dyskomfort po posiłku lub zgagę, jednak objawy
te są dużo mniej dokuczliwe niż przed wykonaniem zabiegu i występują rzadziej u osób, u których objawy związane z chorobami pęcherzyka żółciowego były bardziej nasilone.

Zapalenie pęcherzyka żółciowego- przyczyny

Wyróżnia się dwie postaci tego schorzenia:

• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
• przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego

Przy czym przewlekły stan zapalny pojawia się jako efekt gromadzenia się bakterii w pęcherzyku żółciowym przez wiele lat. Zapalenie woreczka żółciowego najczęściej jest wynikiem nieleczonej kamicy żółciowej. Choroba ta polega na powstawaniu pojedynczych lub mnogich kamieni z krystalizującej się żółci, co może doprowadzić do zatkania dróg żółciowych, a w konsekwencji do upośledzenia odpływu żółci przez drogi żółciowe. Utrudniony odpływ żółci powoduje niedokrwienie ścian pęcherzyka żółciowego. Uwalniane są liczne substancje wywołujące stan zapalny. Później może dojść do namnożenia się bakterii.

Do rozwoju kamieni w pęcherzyku żółciowym dochodzi w momencie, gdy w składzie żółci dominują składniki nierozpuszczalne w wodzie, które łatwo się wytrącają w żółci. Skład kamieni żółciowych może być różny, stąd wyróżnia się kamienie cholesterolowe, barwnikowe lub mieszane. Choroba trzy razy częściej dotyka kobiet.

Typową kobietę chorą na kamicę żółciową można opisać jako otyłą 40-latkę, która kilkakrotnie rodziła. Inne czynniki sprzyjające kamicy żółciowej to nadmiar cholesterolu we krwi, cukrzyca i gwałtowny spadek wagi. Triada Charcota: ból w nadbrzuszu, dreszcze towarzyszące gorączce i żółtaczka mechaniczna, to ogólna nazwa dla objawów kamicy. Ponadto chorej doskwierają nudności i dopiero wymioty przynoszą ulgę.

W rzadkich przypadkach zapalenie woreczka żółciowego może być spowodowane zatkaniem dróg żółciowych z innych przyczyn niż kamica.

Warto wiedzieć, że wieloletnia kamica żółciowa, a także otyłość i nadużywanie alkoholu, zwiększają ryzyko rozwoju raka woreczka żółciowego. W grupie ryzyka znajdują się osoby narażone na kontakt z chemikaliami, a więc pracownicy branży obuwniczej i papierniczej. Do objawów nowotworu pęcherzyka żółciowego należy ból po prawej stronie brzucha pod żebrami, złe samopoczucie, jadłowstręt i spadek masy ciała. W zaawansowanym stadium choroby pojawia się świąd skóry i żółtaczka.

Choroba nowotworowa pęcherzyka żółciowego to piąty, według kryterium częstotliwości występowania, rak układu pokarmowego. Najczęściej dotyka kobiet po 60. roku życia. Rak pęcherzyka żółciowego przez długi czas nie daje objawów. Zupełne wyleczenie nowotworu w zaawansowanej fazie choroby jest więc niemożliwe. Od momentu postawienia diagnozy chory przeżywa średnio pół roku.

Zapalenie pęcherzyka żółciowego – objawy

Objawy zapalenia woreczka żółciowego są zróżnicowane i nie od razu wskazują na stan zapalny tego narządu. Jeśli jednak pojawią się następujące sygnały, będą one znakiem, że chory musi natychmiast zostać poddany hospitalizacji:

• ostry ból w nadbrzuszu, po prawej stronie (pod żebrami) promieniujący do prawej łopatki i kręgosłupa, ból przybiera często charakter kolkowy i może trwać wiele godzin. Napady kolki żółciowej mogą wystąpić zwłaszcza po zjedzeniu smażonej potrawy
• dający się wyczuć powiększony, bolesny w dotyku pęcherzyk żółciowy (nie wszystkie przypadki)
• gorączka ok. 30 stopni Celsjusza
• dreszcze
• brak apetytu
• niesmak w ustach
• nudności
• wymioty treścią żółciową
• przyspieszenie tętna i oddechu
• czasem pojawia się dyskretna żółtaczka

Dieta po usunięciu woreczka żółciowego – zasady

Bezpośrednio po zabiegu, jak i przez kilka pierwszych tygodni dieta powinna być łatwostrawna i ubogotłuszczowa. Istotne również jest unikanie obfitych posiłków. Rekomenduje się spożywanie 5-6 mniejszych porcji w regularnych odstępach co 3-4 godziny, a w przypadku znaczących dolegliwości dodatkowe zmniejszenie objętości i zwiększenie częstość przyjmowania posiłków. Ostatnie danie powinno być spożyte około 3 godziny przed snem.

Spożywanie posiłków powoli i w spokoju:
Żołądek odgrywa niezwykle istotną rolę w trawieniu składników odżywczych, głównie białka. By pokarm zbyt długo nie zalegał w żołądku, ważne jest, by go starannie pogryźć i przeżuć. Jedzenie zbyt szybko, dużych kęsów bardzo obciąża pracę żołądka i nasila objawy.

Znaczenie ma również obróbka termiczna posiłków. Warto w okresie pooperacyjnych postawić na łatwostrawne dania i zastępować smażenie czy pieczenie z wcześniejszym obsmażaniem, gotowaniem czy też duszeniem.

Należy unikać tłustych produktów, w tym:
• mięsa (np. wieprzowiny, wołowiny),
• wędlin,
• podrobów,
• tłuszczów zwierzęcych (smalcu, słoniny, boczku),
• pełnotłustego nabiału (sery topione, pleśniowe, żółte).

Nasilać objawy mogą również produkt z dużą ilością błonnika np. pełnoziarniste produkty zbożowe, pestki i nasiona, orzechy, surowe warzywa (jak również te wzdymające – brokuł, brukselka, kapusta, cebula, por, czosnek) i owoce, nasiona roślin strączkowych. Niewskazane są także ostre przyprawy (papryka ostra, chili, curry, imbir, pieprz).

Ograniczyć należy również alkohol, a zwłaszcza piwo, czarną kawę, mocną herbatę i słodkie napoje

Dieta po cholecystektomii – produkty zalecane i zakazane

Produkty zalecane:

• Potrawy gotowane, gotowanie na parze lub duszone bez dodatku tłuszczu,
• posiłki o odpowiedniej temperaturze – nie za zimne ani za ciepłe,
• mleko i przetwory mleczne niskotłuszczowe – mleko, jogurt 1,5-0,5% tłuszczu, chudy twaróg,
• pieczywo – chleb pszenny, bułki pszenne,
• warzywa bogate w beta karoten – marchew, natka pietruszki,
• inne warzywa (gotowane i rozdrobnione) – ziemniaki gotowane lub puree, dynia,
• cukinia, pietruszka, seler, pomidory bez skórki,
• owoce – jagodowe, winogrona bez pestek (w postaci przecierów), banany, brzoskwinie,
• morele, cytrusowe, jabłka pieczone, gotowane,
• mięsa – drobiowe, indyk, gotowane, chuda szynka, chuda cielęcina, pulpety,
• ryby – dorsz, sola, mintaj, morszczuk, sandacz,
• zupy – rosół jarski, jarzynowe, ziemniaczane, krupnik, mleczne, przetarte owocowe,
• białko jaja,
• kasza manna, jęczmienna, ryż, makaron nitki, kisiele, budynie, galaretki owocowe,
• łagodne przyprawy – sok z cytryny, natka pietruszki, koperek, majeranek, cynamon, melisa, rzeżucha, wanilia,
• napoje – słaba herbata, słaba kawa, herbata owocowa, ziołowa , soki owocowo warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, wody niegazowane

Produkty zakazane:

• produkty smażone, pieczone z dodatkiem tłuszczu,
• produkty bogate w tłuszcz – smalec, słonina, boczek, margaryny twarde, tłuste mięsa (wieprzowina, flaki, wątroba, baranina), tłuste ryby (łosoś, śledzie, sardynki), orzechy,
• oleje w ograniczonych ilościach – słonecznikowy, rzepakowy (bezerukowy), oliwa z oliwek, masło,
• produkty zawierające znaczną ilość błonnika nierozpuszczalnego, np. produkty gruboziarniste, pieczywo razowe, otręby pszenne, surowe warzywa,
• warzywa wzdymające – rośliny strączkowe, kapusta, pory, cebula, czosnek, pory,
• warzywa – ogórki, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, fasola szparagowa, groszek zielony,
• owoce – gruszki, daktyle, czereśnie,
• przyprawy – pieprz, papryka ostra, chili, curry, ziele angielskie, liść laurowy, gorczyca, gałka muszkatołowa, musztarda, ocet,
• produkty zawierającego kwas szczawiowy, np. szpinak, szczaw, rabarbar,
• produkty typu fast food – pizza, frytki, chipsy,
• desery – torty, tłuste ciasta, czekolada, batony, lody,
• potrawy tłuste, ostre, pikantne, marynaty i konserwy, potrawy wędzone,
• żółtko jaja

Dieta po zabiegu – co jeść miesiąc po cholecystektomii?

Po zabiegu usunięcia pęcherzyka należy wprowadzić dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu oraz błonnika. Takie postępowanie ma na celu ułatwienie adaptacji układu pokarmowego do faktu nieposiadania pęcherzyka. Zaleca się stosowanie diety przez miesiąc po zabiegu.

Po resekcji należy także unikać produktów zawierających kwas szczawiowy, takich jak: szczaw, rabarbar, szpinak, czekolada czy kakao. Eliminacją należy objąć także potrawy ciężkostrawne, smażone, marynaty i konserwy, dania ostro przyprawione. Należy zrezygnować z zasmażek, a zupy i łagodne sosy podprawiać zawiesiną z mąki i wody lub mąki i mleka (w zależności od tolerancji mleka).

Produkty dozwolone, to owoce i warzywa, a także chude mięsa. Owoce i warzywa powinno podawać się formie gotowanej, przetartej.

Można zacząć rozszerzać dietę lekkostrawną i wprowadzać stopniowo inne produkty. Należy jednak pamiętać, że resekcja pęcherzyka nie eliminuje przyczyny powstawania kamieni – niewłaściwego składu żółci, spowodowanego nieodpowiednią dietą. Bez długotrwałej zmiany sposobu żywienia, pomimo usunięcia pęcherzyka wraz ze złogami, wziąć może dojść do tworzenia się kamieni w przewodach żółciowych. Aby zapobiec takiej sytuacji, należy zastosować zdrową, zbilansowaną dietę.

Należy więc wziąć pod uwagę wszystkie czynniki sprzyjające tworzeniu się kamieni. Osoby otyłe powinny więc dążyć do redukcji masy ciała. Warto ograniczyć spożycie prostych węglowodanów:

• cukru,
• miodu,
• słodyczy,
• nadmiernej ilości owoców.

Korzystne będzie także zwiększenie udziału w diecie produktów dostarczających kwasów tłuszczowych nienasyconych (oleje, oliwa). Wprowadzanie błonnika do diety powinno odbywać się stopniowo, poprzez dodatek drobno startych surówek do obiadu i/lub pieczywa pszenno żytniego. W taki sam sposób należy wprowadzać do diety tłuszcze – stopniowo, obserwując reakcje organizmu. Jeśli wystąpią biegunki tłuszczowe, należy powrócić do restrykcyjnego
ograniczenia tłuszczu w diecie. Wciąż należy unikać produktów wzdymających, a do podprawiania potraw używać łagodnych ziół i przypraw.

Korzystne z punktu widzenia układu pokarmowego będzie także stosowanie małych, a częstych posiłków. Upośledzony układ trawienny może nie radzić sobie z dużymi porcjami pokarmu.

Często do resekcji pęcherzyka doprowadzają nasze własne błędy żywieniowe. Niekiedy słyszy się, że po miesięcznym okresie stosowania diety lekkostrawnej z ograniczeniem tłuszczu można wrócić do sposobu odżywiania się sprzed resekcji. Nie zawsze jest to prawdą. Niektóre osoby nie odczuwają żadnych objawów, inni natomiast jeszcze długo po usunięciu pęcherzyka potrzebują stosować zmodyfikowaną według potrzeb dietę lekkostrawną.

Przykładowy jadłospis po usunięciu pęcherzyka żółciowego:

Śniadanie	Kanapki z chleba pszennego z chudą wędliną i liściem sałaty
II śniadanie	Kasza manna na chudym mleku z przecierem brzoskwiniowym
Obiad	Gulasz z chudego mięsa (kurczak, indyk) z marchewką, cukinią oraz dynią
Kolacja	Jogurt z bananem