Spis treści:
Diagnoza jest prosta – badania wskazują jednoznacznie. Masz SIBO. I co dalej? Lekarz nie porusza dokładnie tematu żywienia, w internecie znajdujesz sprzeczne informacje i nie wiesz co dalej? Zapoznaj się z naszym wpisem, żeby dowiedzieć się podstaw i zdecyduj czy nie powinieneś skonsultować się z dietetykiem klinicznym, który dobierze Twoją dietę w taki sposób, że objawy choroby znikną lub przynajmniej nie będą Ci bardzo doskwierały. Autorem tekstu jest inż. Aleksandra Kostecka.
Czym właściwie jest SIBO?
Jelito cienkie jest częścią układu pokarmowego, która łączy żołądek oraz jelito grube. Do najważniejszych funkcji jelita cienkiego należy trawienie oraz wchłanianie składników odżywczych. SIBO to inaczej przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego i pochodzi od angielskiej nazwy Small intestinal bacterial overgrowth syndrom. W jelicie cienkim również bytują bakterie, jednak ich ilość jest znacznie mniejsza niż w jelicie grubym. Ponadto różnią się również rodzajem zamieszkujących je bakterii. O nadmiernym przeroście określanym też stanem patologicznym mówi się wtedy, kiedy liczba bakterii w jednym ml treści jelitowej wynosi powyżej 105. Taki stan powoduje wiele uciążliwych objawów ze strony układu pokarmowego m.in. ciągłe uczucie wzdętego brzucha, który może pojawić się nawet rano zaraz po wstaniu z łóżka.
Objawy SIBO
- Wzdęcia
- Gazy
- Bóle lub skurcze brzucha
- Biegunki
- Zaparcia
- Uczucie pełności po nawet małym posiłku
- Niedobór niektórych witamin szczególnie A, B12, D oraz niedobór minerałów
- Zmiany nastroju
- Utrata wagi
- Trądzik
Przyczyny występowania
Jedną z przyczyn występowania SIBO mogą być uszkodzenia kompleksu mioelektrycznego (MMC- migrating motor complex), który powoduje skoordynowane ruchy w postaci kurczy mięśni gładkich przewodu pokarmowego, co 90-120 minut w okresie postu. Jego zadaniem jest usuwanie niestrawionych resztek pokarmu. Zaburzenia tego procesu powodują zaleganie resztek pokarmu w jelicie cienkim, które stanowią idealną pożywkę dla bakterii.
Kolejną przyczyną powstania SIBO może być złe wchłanianie pokarmu. Dochodzi do niego z wielu powodów. Ważnym z nich jest niska kwasowość żołądka. Ma on za zadanie nie tylko doprowadzić do rozpadu duże cząstki jedzenia, aby były łatwiejsze do przyswojenia, ale także zapobiegać przed rozrostem spożytych z pokarmem bakterii. Mikroorganizmy przebywające w jelicie wytwarzają gazy, które mogą prowadzić do dyskomfortu. Ponadto bakterie bytujące w jelitach wytwarzają enzymy oraz niszczą rąbek szczoteczkowy jelita co prowadzi do zaburzeń produkcji enzymów trawiennych. To właśnie z tego powodu dochodzi do nieprzyjemnych reakcji ze strony organizmu takich jak bóle, biegunki itp., które zdarzają się szczególnie po spożyciu pokarmów bogatych w dwucukry.
Jeszcze innym źródłem problemu mogą być różnego rodzaju zmiany anatomiczne. Przebyte operacje takie jak ominięcie żołądkowo-jelitowe czy inne operacje w obrębie jelita cienkiego, stwarzają dobre warunki dla rozwoju bakterii. Również pacjenci o obniżonej odporności w obrębie jelit są bardziej narażeni na wystąpienie SIBO.
Dodatkowe ryzyko stwarzają niektóre choroby współwystępujące takie jak np. cukrzyca czy niedokwasota oraz niektóre przyjmowane leki takie jak np. inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne, ale też nasza codzienna dieta.
Jak dopasować dietę przy SIBO?
Najczęściej rekomendowaną dietą podczas SIBO jest Dieta Low FODMAP.
Co to jest FODMAP
Nazwa diety pochodzi od skrótu: fermentujące oligo-, di-, monosacharydy i poliole. Jest to grupa krótkołańcuchowych węglowodanów słabo wchłanianych, szybko fermentujących (ulegają rozkładowi przez bakterie jelitowe, dostarczając im energii), o wysokim ciśnieniu osmotycznym. Mowa tu głównie o:
–oligosacharydach- należą do nich np. fruktany występujące głównie w pszenicy, czosnku i cebuli, oraz galaktany, którym źródłem są rośliny strączkowe
–disacharydy- najpowszechniejsze to laktoza (czyli cukier mleczny) oraz sacharoza, czyli cukier stołowy, jest on jednak najmniej problematyczny z wymienionych oraz maltoza.
–monosacharydy– glukoza, fruktoza jak i galaktoza. Ważne jest, aby wyeliminować produkty, które zawierają więcej fruktozy niż glukozy.
–poliole – czyli alkohole cukrowe, takie jak np. mannitol, sorbitol czy ksylitol. Często wykorzystuje się je jako substancje słodzące.
Produkty bogate w FODMAP dzięki swoim właściwościom osmotycznym powodują zwiększenie absorbcji wody a to może prowadzić do rozciągania ściany jelita i wywoływać tym samym uciążliwe dolegliwości takie jak bóle brzucha, biegunki itp.
Na czym polega dieta LOW FODMAP?
Dieta składa się z trzech faz:
- Eliminacja– całkowite wykluczenie wszystkich produktów o wysokiej zawartości FODMAP z diety. Czas trwania wynosi około 2-4 lub nawet 6 tygodni.
- Ponowne wprowadzenie produktów zawierających FODMAP-Powolne wprowadzenie produktów FODMAP do diety. Czas wprowadzania wynosi około 6-8 tygodni. Dobrze jest monitorować objawy i zapisywać swoje samopoczucie.
- Personalizacja diety– etap ten polega na utworzeniu indywidualnej diety z wykluczeniem wszystkich produktów, które zostały sklasyfikowane wcześniej jako powodujące dolegliwości. Tutaj tworzy się dietę, która będzie mogła być stosowana przez dłuży czas i o jak najmniejszej ilości ograniczonych produktów.
Zawartość FODMAP w produktach spożywczych
| Produkty | Duża zawartość FODMAP | Mała zawartość FODMAP |
| Warzywa | Groszek, kalafior, brokuł, buraki, szparagi, cebula, czosnek, koper, por, kapusta, karczochy, brukselka, grzyby | Ogórki, marchewki, sałata, dynia, ziemniaki, pomidory, cukinia, papryka, oliwki, szpinak, zielona fasola. Kukurydza, seler naciowy, bakłażan, warzywa liściaste, brukiew, rzodkiewka, rzepa |
| Owoce | Duże ilości awokado, jabłka, sok jabłkowy, wiśnie, suszone owoce, figi, mango, nektarynki, brzoskwinie, śliwki, arbuz, gruszki, czereśnie | Banany, jagody, winogrona, grejpfruty, kiwi, cytryny, limonka, pomarańcze, ananas, papaja, mandarynki, truskawki, maliny, melon, rabarbar |
| Produkty mleczne | Serek wiejski, śmietana, mleko, bita śmietana, jogurt, kefir, twaróg, budyń, lody, świeże sery, sery miękkie | Mleko bez laktozy, mleko migdałowe, mleko ryżowe, sery twarde, jogurt bez laktozy |
| Produkty zbożowe i kasze | Mąki i pieczywo na bazie żyta, jęczmienia lub pszenicy, płatki śniadaniowe, makarony, przekąski z mąki pszennej/żytniej/jęczmiennej, otręby, batony granola, mąka orkiszowa, kasza manna | Mąka owsiana, mąka kukurydziana, mąka ryżowa, pieczywo bez pszenicy/żyta/jęczmienia, chleb orkiszowy na zakwasie, makaron kukurydziany/ryżowy, płatki owsiane, komosa ryżowa, kasza gryczana/jaglana, amarantus, ryż |
| Substancje słodzące | Miód, syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy, słodziki (ksylitol, sorbitol, mannitol, izomalt, maltitol) | Glukoza, erytrytol, aspartam, sacharoza, syrop ryżowy, syrop klonowy |
| Orzechy i nasiona | Orzechy nerkowca, pistacje | Orzechy włoskie, orzechy ziemne, orzechy makadamia, pestki dyni, |
| Strączki | Soczewica, fasola, ciecierzyca, bób | |
| Zamienniki nabiału | Mleczko kokosowe, hummus, produkty sojowe | Masło orzechowe, nasiona |
Przykładowe przepisy
Naleśniki na słodko
SKŁADNIKI:
- 0,5 szklanki mąki ryżowej
- 0,5 szklanki mleka bez laktozy 1,5 %
- 1 jajko
- 0,5 szklanki wody
- Oliwa z oliwek 0,5 łyżki
- Syrop klonowy 1 łyżka
- Maliny garść
SPOSÓB WYKONANIA:
- Mąkę, mleko, wodę i jajko wymieszać razem do uzyskania jednolitej masy.
- Masę usmażyć na oliwie.
- Naleśniki podawać z syropem klonowym i malinami.
Szejk owocowy:
SKŁADNIKI:
- Banan
- Truskawki 100g
- Jagody 100g
- Mleko bezlaktozowe(lub mleko roślinne np.ryżowe, migdałowe) 300ml
SPOSÓB WYKONANIA:
- Zmiksować razem wszystkie składniki
Kurczak Curry:
SKŁADNIKI:
- 700g udek z kurczaka
- 1 łyżka oliwy z oliwek
- 2,5 łyżki przyprawy Curry
- 2 średnie pomidory
- 1 łyżka posiekanego imbiru
- 0,5 szklanki mleka kokosowego
- 1,5 szklanki wody
- Sól
SPOSÓB WYKONANIA:
- Udka z kurczaka i pomidory pokroić na mniejsze kawałki.
- Podsmażyć krótko na patelni imbir, sól i curry 1-2 min.
- Dodać pokrojone pomidory i dobrze wymieszać.
- Dodać kurczaka i wymieszać.
- Dodać wody i dusić przez 20-30 minut lub do miękkości kurczaka.
Zupa dyniowa:
SKŁADNIKI:
- 500g dyni
- 2 szklanki bulionu (zamiast cebuli można użyć zielonych części szalotki)
- 1 ziemniak
- 1 łyżka mielonego imbiru
- Sól
- Pieprz
SPOSÓB WYKONANIA:
- Pokrojoną dynię i ziemniaka zalać bulionem i zagotować.
- Następnie zmniejszyć moc palnika i gotować aż do miękkości warzyw.
- Zblendować, doprowadzić imbirem, gałką muszkatołową i cytryną.
Należy pamiętać, że dieta nie wyleczy przyczyn SIBO a jedynie może poprawić komfort życia przez zmniejszenie dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Warto dodać, że każdy organizm reaguje inaczej i nie u wszystkich może przynieść spodziewanie efekty. W takim przypadku nie zaleca się powtarzania diety, ponieważ ze względu na wiele restrykcji, może powodować ona niedobory np. wapnia, witamin z grupy B, witaminy D, żelaza jak i naturalnie występujących przeciwutleniaczy czy błonnika. Na chwile obecną badania dotyczące skuteczności FODMAP najczęściej dotyczą pacjentów z IBS (zespół jelita drażliwego), u których 80% przypadków występowania objawów zależne jest od diety. W 2018r. zostało przeprowadzone badanie w zakresie skuteczności diety FODMAP, która została porównana do innych zaleceń dietetycznych u osób z IBS. Podsumowując badanie, aby zmniejszyć objawy sugeruje się czasowe stosowanie diety z małą zawartością fermentujących cukrów i polioli, jednak nie ma rekomendacji do jej powtórzenia.
Źródła
- Cynthia Perkins, SIBO 101: A Comprehensive Guide to Small Intestinal Bacterial Overgrowth, 2015 Holistic Help Blog
- Sibosurvivor.com
- https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-fodmap—zasady-i-zastosowanie
- https://www.siboinfo.com/uploads/5/4/8/4/5484269/bi-phasicdietprotocol_300318.pdf