Spis treści:
IBS zwany inaczej jako zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym. IBS polega na zaburzeniach pracy jelit o charakterze nawracającym. W tym artykule dowiesz się kto choruje na zespół jelita drażliwego, jakie są przyczyny IBS, jak rozpoznać zespół jelita drażliwego i przede wszystkim jakie leczenie należy wdrożyć, aby pozbyć się przykrych objawów tej choroby.
Zespół jelita drażliwego – czym jest jelito drażliwe?
Zespół jelita drażliwego nie jest niebezpieczny dla życia, ale dolegliwości jakie mu towarzyszą są bardzo uciążliwe i bez wątpienia wpływają na jakość życia pacjenta. Specjaliści są zgodni co do tego, że praca jelit człowieka jest ściśle związana z pracą układu odpornościowego. Możemy więc śmiało stwierdzić, że zespół jelita drażliwego może wywierać negatywny wpływ na pracę układu immunologicznego, a co za tym idzie pacjenci z IBS są narażeni na częstsze zachorowania na choroby sezonowe a nawet poważniejsze, które zagrażają życiu. Dodatkowo objawy zespołu jelita drażliwego, czyli przede wszystkim silne bóle brzucha, nudności oraz zaburzenia rytmu wypróżnień ( biegunki na zmianę z zaparciami) są na tyle obciążające, że mogą wpłynąć na stan psychiczny pacjenta.
Szacuje się że na zespół jelita drażliwego choruje około 4% ludzi na całym świecie biorąc pod uwagę stosowane obecnie kryteria diagnostyczne. Większość przypadków rozpoznaje się u pacjentów do 50 roku życia. Niestety mimo bardzo dokuczliwych objawów wiele przypadków IBS nadal zostaje niezdiagnozowanych, ponieważ chorzy nie szukają pomocy medycznej w tym temacie.
Zespół jelita drażliwego – co kryje się pod tą nazwą?
Podczas wizyty u lekarza lub w trakcie poszukiwań diagnozy w internecie możemy spotkać się z różnymi nazwami choroby nie wiedząc, że oznacza ona właśnie syndrom jelita drażliwego. Najczęściej pojawiającymi się nazwami tej choroby są:
- nerwica żołądka,
- jelito drażliwe,
- jelito spastyczne,
- zaburzenia motoryki jelit,
- podrażnienie jelit,
- zespół leniwego jelita,
- i znany większości termin IBS.
Zespół jelita drażliwego objawy
W zespole jelita drażliwego wyodrębniamy cztery typy, które różnią się dominującymi objawami. Wyróżniamy:
- zespół jelita drażliwego z dominującą biegunką,
- zespół jelita drażliwego z dominującymi zaparciami,
- zespół jelita drażliwego ze zmiennym rytmem wypróżnień – mówimy o nim, gdy częstość zaparć oraz biegunek jest zbliżona,
- niesklasyfikowana postać zespołu jelita drażliwego – mówimy o nim, gdy nie można zaklasyfikować do żadnego z powyższych trzech typów.
Najczęściej pojawiającymi się objawami zespołu jelita drażliwego są:
- silny i skurczowy ból brzucha – jest to objaw konieczny do rozpoznania zespołu jelita drażliwego. Pacjenci często zastanawiają się gdzie boli przy IBS – określono, że ból najczęściej pojawia się w lewym podbrzuszu,
- zmiany częstości wypróżnień,
- zmiany konsystencji i wyglądu stolca,
- wzdęcia
Powyższe objawy mają największe znaczenie w rozpoznaniu IBS, natomiast w przebiegu tej choroby mogą pojawiać się również inne objawy, takie jak:
- wymioty,
- odbijanie,
- wczesne uczucie pełności po posiłku,
- pieczenie w nadbrzuszu,
- uczucie zalegania pokarmu w żołądku,
- obecność śluzu w stolcu,
- uczucie zmęczenia i niepokoju,
- dyskomfort psychiczny,
- bóle głowy,
- bóle pleców,
- senność,
- częstomocz i nocne oddawanie moczu,
- zaburzenia miesiączkowania,
- ból w trakcie stosunku.
Zespół jelita drażliwego z przewagą biegunki – jak go rozpoznać?
W zespole jelita drażliwego z przewagą biegunki mamy do czynienia, gdy poza standardowymi objawami, czyli silnymi skurczowymi bólami brzucha, dominuje oddawanie luźnego lub wodnistego stolca. W tym przypadku charakterystyczna jest także pojawianie się nagłego silnego parcia na stolec.
Zespół jelita drażliwego z przewagą zaparć – Jak rozpoznać?
O IBS z przewagą zaparć mówimy gdy poza silnymi bólami brzucha, wzdęciami i zmianą częstości wypróżnień przeważają zaparcia, czyli stolec twardy lub grudkowaty. W tym przypadku często pojawia się uczucie niepełnego wypróżnienia a stolec oddawany jest z wielkim trudem i często bez efektów.
Zespół jelita drażliwego – objawy niepokojące
IBS często daje szeroki zakres objawów, ale czasami pojawiają się takie, które wymagają pilnej wizyty u lekarza. Należą do nich: krew w stolcu, anemia inaczej niedokrwistość, nagłe obniżenie masy ciała bez drastycznych zmian w diecie oraz choroby zapalne jelit w rodzinie i rak jelit w rodzinie.
Zespół jelita drażliwego – przyczyny
Do głównych przyczyn IBS zalicza się:
- uwarunkowania genetyczne – ryzyko zachorowania jest większe, gdy choroba wystąpiła u któregoś z członków rodziny,
- dysbioza, czyli ilościowe i jakościowe zaburzenia mikrobioty jelitowej – u osób zespołem jelita drażliwego wzrasta ryzyko pojawienia się zespołu rozrostu bakteryjnego SIBO, czyli zespołu objawów klinicznych związanego z obecnością zwiększonej liczby bakterii w jelicie cienkim. Do najczęstszych objawów sibo należą wzdęcia
- aktywacja układu immunologicznego błony śluzowej jelita oraz zmiany w przepuszczalności jelitowej, które wynikają na przykład z diety i stylu życia oraz dużej ilości stresu
- przebycie infekcji żołądkowo-jelitowych – jest to tak zwany poinfekcyjny zespół jelita drażliwego. Występuje on nawet u 30% pacjentów po ostrym infekcyjnym epizodzie zapalenia żołądkowo-jelitowego,
- przewlekły lub przemijające stan zapalny – tak zwany pozapalny zespół jelita drażliwego,
- nadwrażliwość trzewna i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego – może być ona skutkiem zaburzenia na etapie powstawania, przekazywania i analizy bodźców czuciowych oraz odpowiedzi na nie,
- czynniki dietetyczne
- czynniki psychologiczne – czynnikiem wyzwalającym zespół jelita drażliwego bardzo często jest silny i przewlekły stres , depresja, zaburzenia depresyjno-lękowe i traumatyczne przeżycia.
Zespół jelita drażliwego – jakie badania wykonać, aby zdiagnozować IBS?
Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego nie należy do łatwych, dlatego po pojawieniu się objawów ze strony jelit należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który na podstawie wnikliwego wywiadu oraz oceny objawów określi diagnostykę, która wykluczy inne choroby dające podobny obraz kliniczny. Niestety zespół jelita drażliwego rozpoznaje się na podstawie objawów ponieważ nie istnieją obecnie żadne testy diagnostyczne potwierdzające rozpoznanie IBS. Wybierając się na wizytę do lekarza warto znać choroby które pojawiły się w rodzinie przede wszystkim nowotwory i choroby zapalne jelit. Są to tak zwane objawy alarmowe. Lekarz na pewno zwróci także uwagę na nieprawidłowości w badaniu fizykalnym.
Objawy towarzyszące IBS bardzo często pojawiają się także w przypadku innych, często bardziej niebezpiecznych chorób, dlatego warto zwrócić uwagę na czynniki ryzyka i tak zwane Red Flags czyli objawy alarmowe. Są nimi:
- wiek powyżej 50 lat,
- krew w stolcu,
- nagła utrata masy ciała bez przyczyny,
- anemia,
- stan podgorączkowy lub gorączka,
- wodobrzusze,
- zwiększona liczba białych krwinek,
- krótki czas trwania objawów ( zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą),
- pobyt w rejonach występowania chorób zakaźnych lub pasożytniczych,
- występowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, raka jelita grubego lub celiakii w rodzinie.
Zespół jelita drażliwego diagnozowany jest według kryteriów rzymskich IV 2016 roku. Wymogiem tych kryteriów jest nawracający ból w obrębie jamy brzusznej trwający co najmniej jeden dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące i towarzyszące mu co najmniej dwie cechy spośród poniższych:
- nastąpiła zmiana konsystencji stolca,
- ból wiąże się ze zmianą częstości wypróżnień,
- ból jest zależna od wypróżnienia
W związku z tym że objawy charakterystyczne dla zespołu jelita drażliwego mogą być związane z innymi chorobami jelit i nie tylko należy wykonać badania służąca diagnostyce różnicującej. Należą do nich:
- podstawowe badania laboratoryjne z krwi, czyli morfologia, OB, CRP i inne parametry biochemiczne,
- badania kału na obecność kalprotektyny,
- badanie w kierunku celiakii ( przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej IgA i igeA całkowite – szczególnie wymagane w zespole jelita drażliwego z dominującą biegunką lub w typie mieszanym. dodatni wynik testu u osób dorosłych potwierdza się gastroskopią zanim rozpozna się celiakię)
- wodorowe testy oddechowe w kierunku sibo – wykonuje się szczególnie w przypadku zespołu jelita drażliwego z dominującą biegunką i wzdęciami,
- kolonoskopia – tylko w uzasadnionych przypadkach na przykład u osób po 45 roku życia lub z rakiem jelita grubego w rodzinie
W wyjątkowych przypadkach lekarz może zlecić również inne badania, na przykład:
- USG jamy brzusznej,
- badanie ginekologiczne u kobiet,
- badanie TSH,
- gastroskopia ( przy podwyższonym stężeniu transglutaminazie tkankowej IgA),
- badanie parazytologiczne i posiew kału
Nie zaleca się rutynowego wykonywania testów w kierunku alergii lub nietolerancji pokarmowych u osób z podejrzeniem zespołu jelita drażliwego z wyjątkiem osób, u których występują objawy wskazujące na alergię pokarmową.
Zespół jelita drażliwego – jaki lekarz?
W przypadku wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na zespół jelita drażliwego należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który zleci podstawowe badania i wystawi skierowanie do gastrologa lub gastroenterologa, czyli tak zwanego lekarza od jelit. Jeżeli zależy ci na szybkiej wizycie u gastroenterologa, możesz skontaktować się z nim prywatnie, ale mimo wszystko najpierw skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym, ponieważ lekarz specjalista będzie musiał zapoznać się z podstawowymi badaniami zanim postawi diagnozę lub zleci badania dodatkowe w kierunku wykluczenia innych chorób jelit.
Zespół jelita drażliwego – jak złagodzić objawy?
Niestety nie ma jeszcze skutecznego leku na IBS, ale terapia polegająca na łagodzeniu objawów może być bardzo skuteczna, pod warunkiem że jest kontrolowana przez specjalistę gastroenterologa oraz dietetyka z odpowiednim wykształceniem. Poza zmianą diety oraz wprowadzeniem odpowiednich leków i suplementów zaleca się, aby chorzy na zespół jelita drażliwego jedli powoli i spokojnie a dodatkowo pokarm powinien być dokładnie gryziony i bardzo ostrożnie przełykany. Zaleca się także wypijanie dużej ilości płynów o temperaturze pokojowej. Dodatkowo w związku z przewlekłym stresem zaleca się stosowanie regularnych ćwiczeń o niskiej intensywności oraz codzienne stosowanie technik relaksacyjnych. Do potraw warto dodawać przyprawy wspomagające trawienie takie jak kminek, majeranek, tymianek rozmaryn, szałwia lub mięta. Warto zaznaczyć tutaj, że terapia musi być stworzona indywidualnie, ponieważ każdemu choremu ulgę przynosi coś innego. Bardzo często przełomem w leczeniu jest diagnostyka psychiatryczna ponieważ typowe objawy zespołu jelita drażliwego przy braku zmian somatycznych kojarzą się z depresją w której dominujące są objawy ze strony przewodu pokarmowego. Niestety kontakt z psychiatrą lub psychologiem w tym przypadku bardzo często jest bagatelizowany.
Zespół jelita drażliwego a probiotyki
Polskie Towarzystwo gastroenterologii zaleca, aby w łagodzeniu objawów ogółem lub wzdęć i biegunek wykorzystywać preparaty zawierające konkretne szczepy probiotyczne lub mieszanki szczepów o potwierdzonej skuteczności w badaniach klinicznych z udziałem osób z zespołem jelita drażliwego. Probiotyki, które prawdopodobnie mają korzystny wpływ na łagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego to te które zawierają między innymi szczepy bifidobacterium bifidum MIMBb75, bufudobacterium infantis 35624, bifidobacterium lactis i i lactobacillus plantarum 299v.
Z doświadczenia w pracy dietetyka klinicznego swoim pacjentom polecam probiotyk PRO 12 Marki LR Health and Beauty, ponieważ w swoim składzie zawiera on 12 szczepów bakterii między innymi te które zostały wymienione jako korzystne przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii. Dodatkowo probiotyk ten posiada jedyne w swoim rodzaju, opatentowane mikrokapsułki, które chronią bakterie przed kwasami podczas krytycznej fazy przejścia przez żołądek. Dla skuteczności produktów probiotycznych decydująca jest ilość bakterii, które przetrwają krytyczną fazę przejścia przez pasaż żołądkowy na drodze do jelit. Znajdujący się w żołądku kwas solny może zniszczyć bakterie i w ten sposób pozbawić je skuteczności. Pro 12 posiada podwójne mikrokapsułki, które chronią bakterie znacznie skuteczniej niż wiele innych produktów. Pro 12 jest także wzbogacony o błonnik FOS (fruktooligosacharydy) to składnik jedzenia, którego nie można strawić, a który zapewnia probiotykom substancje odżywcze i wspiera ich prawidłowy rozwój i aktywność.
Zobacz więcej informacji na temat probiotyku PRO 12 tutaj. Potrzebujesz dodatkowego wsparcia dla odżywienia organizmu? Kliknij tutaj i poproś o indywidualnie dobraną suplementację z 40% zniżką!
Zespół jelita drażliwego – dieta FODMAP
Zmiana diety w przypadku zespołu jelita drażliwego jest podstawą terapii. Niestety tutaj nie wystarczy zdrowo się odżywiać. W przypadku IBS należy wdrożyć rozwiązanie w postaci diety o niskiej zawartości fodmap. FODMAP to skrót utworzony od wyrazów fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole. Co oznaczają te nazwy i w jakich produktach dokładnie możesz je znaleźć przeczytasz w kolejnym artykule na temat diety fodmap. Chciałabym jednak, abyś wiedział_a na czym polega ten program, dlatego poniżej przedstawiam ci jego główne założenia.
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii zaleca się stosowanie diety fodmap przez sześć tygodni w celu złagodzenia objawów zespołu jelita drażliwego. Program tej diety składa się z trzech etapów, natomiast już po kilku pierwszych dniach pierwszego etapu zobaczysz różnicę. Bardzo ważne też jest tutaj monitorowanie swoich objawów i obserwowanie postępów.
Pierwszy etap diety z ograniczeniem fodmap polega na eliminacji produktów z wysoką lub umiarkowaną zawartością fruktozy, laktozy, galaktooligosacharydy, fruktanów, mannitolu i sorbitolu. Etap ten jak wcześniej wspominałam trwa do 6 tygodni. Kolejnym etapem jest ponowne, stopniowe prowadzenie pojedynczych grup fodmap, aby sprawdzić indywidualną tolerancję i dowiedzieć się, które produkty spot map powodują lub nasilają objawy. Etap ten trwa kilka tygodni, ponieważ jeden produkt jest testowany zwykle przez około 3 dni ze stopniowym zwiększaniem jego porcji. Ostatnim etapem jest indywidualna dieta, która polega na eliminacji tylko tych produktów które są przez ciebie słabo tolerowane i dostarczaniu ich tylko w takiej ilości które nie wyzwalają objawów. zostanie to określone Podczas drugiego etapu . dieta fodmap niestety nie jest prosta do przeprowadzenia, dlatego powinna koniecznie być prowadzona pod opieką specjalisty dietetyka klinicznego.